Schade door hoogspanningslijn en het voorzorgsbeginsel

Statistisch relevante associatie zorgt voor een objectieve vrees voor gezondheid

Op 14 november 2018 heeft de Raad van State twee uitspraken gedaan over planschade voor een nieuw bestemmingsplan dat een combinatiehoogspanningslijn mogelijk maakte. Volgens het oude bestemmingsplan waren er ook al hoogspanningslijnen mogelijk. In de oude situatie lag de boerderij van de ene appellant al binnen de magneetveldzone van deze lijn, de vraag was of hij daar nu dieper in kwam te liggen. Het appartement van de andere appellant lag in de oude situatie buiten, maar in de nieuwe situatie binnen de magneetveldzone.

Bij planschade moeten het oude en het nieuwe planologisch regime met elkaar worden vergeleken, waarbij in beginsel moet worden uitgegaan van de maximale mogelijkheden van het oude en het nieuwe bestemmingsplan.

Volgens het deskundigenrapport van de StAB was er geen planologisch nadeel. De Raad van State is niet tevreden. De omvang van een magneetveldzone is afhankelijk van een groot aantal factoren. Voor de beoordeling van de vraag of de nieuwe planologische situatie nadeliger is, moet worden uitgegaan van een representatieve invulling van de magneetveldzone, uitgaande van de meest ongunstige situatie voor appellant.

De StAB had erop gewezen dat er op basis van beschikbare wetenschappelijke inzichten geen reden bestaat om oorzakelijk verband aan te nemen tussen het wonen in een omgeving van een hoogspanningslijn en het ontstaan van gezondheidsschade. Objectief gezien was er daarom geen nadeel. Deze conclusie kan volgens de Raad van State bij hoogspanningslijnen niet zonder meer worden gevolgd.

Volgens vaste rechtspraak spelen subjectieve elementen, zoals een negatieve gevoelswaarde bij een bestemming, geen rol bij de beoordeling van planschade. Slechts ruimtelijke gevolgen en objectief te verwachten overlast van een bestemming zijn relevant. Dat geldt ook bij de vaststelling van een eventuele waardevermindering.

Het Rijk heeft echter beleid ontwikkeld over de langetermijneffecten van hoogspanningsverbindingen op de gezondheid. Dit beleid is gebaseerd op het Europese voorzorgsbeginsel. In 2005 en 2008 heeft het Rijk de gemeenten en provincies het advies gegeven om in nieuwe plannen te vermijden dat nieuwe situaties ontstaan waarin kinderen langdurig verblijven in een gebied waarin de jaargemiddeld sterkte van het magnetisch veld meer dan 0,4 microtesla bedraagt (de magneetveldzone). Geadviseerd wordt in deze zone geen woningen, crèches en kinderopvangplaatsen te situeren. De reden is dat er mogelijk een “statistisch relevante associatie” aanwezig is tussen leukemie bij kinderen en magnetische velden van hoogspanningsverbindingen.

Volgens de Raad van State kan dan niet staande worden gehouden dat een redelijk denkend en handelend koper dit niet zal meewegen bij zijn beslissing om de woning te kopen. De gestelde vrees voor gezondheidsschade door de hoogspanningslijn kan niet worden afgedaan als een subjectieve beleving of onbestemde angst.

De gemeenten moeten nader onderzoeken of de woningen in de nieuwe situatie komen te liggen binnen een magneetveldzone met een hoger jaargemiddelde dan 0,4 microtesla.